ساحت در لغت‌نامه فارسی معین به معنای خانه، درگاه و آستانه آمده است ولی مقصود از ساحت در حوزه تعلیم و تربیت، محدوده و دامنه‌ی خاصی است که مجموعه‌ای از رفتارها و فعالیتهای تعلیم و تربیت در آن حوزه و دامنه قرار می‌گیرد. انسان موجودی دارای ابعاد و ساحت‌های مختلف است، از بینش‌ها، گرایش‌ها و تواناییهای مختلف برخوردار است و با دیگر موجودات جهان ارتباط غایی دارد واز آن‌ها تأثیر می‌پذیرد وبر آن‌ها تأثیر می‌گذارد.
هنگامی‌که از تعلیم و تربیت سخن می‌گوییم، درواقع از نوعی از قابلیت‌ها و ظرفیت‌هایی سخن می‌گوییم که در ابعاد مختلف روح و بدن انسان قرار دارند و انسان برای رسیدن به کمال مطلوب خود نیازمند آن است که با یاری دیگران آن‌ها را به فعلیت برساند یا آن‌ها را تصحیح، تعدیل، تقویت و هدایت کند.
بنابراین تعلیم و تربیت دارای حوزه‌های مختلفی است، حوزه‌هایی که در آن نیازهای مشترک هم‌عرض انسان‌ها قرار گرفته است اصطلاح (ساحت‌های تربیتی) به کار گرفته می‌شود. ساحت‌های شش‌گانه در سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش عبارت هستند از (مبانی نظری سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش):
1- ساحت تربیتی اعتقادی، عبادی و اخلاقی
– پذیرش آزادانه و آگاهانه دین اسلام
– تلاش مداوم جهت ارتقای ابعاد معنوی وجودی خویش و دیگران از طریق برقراری ارتباط با خداوند (عبادت و تقید به احکام دینی) و دعوت سایرین به دین‌داری و اخلاق‌مداری
– خودشناسی و دیگرشناسی برای پاسخگویی مسئولانه به نیازها، محدودیتها و پیشرفت ظرفیتهای وجودی خویش و دیگران.
– تلاش پیوسته برای حضور مؤثر و سازنده دین و اخلاق در تمام ابعاد فردی و اجتماعی
2- ساحت تربیت اقتصادی و حرفهای
– تدبیر امر معاش و زندگی اقتصادی با درک موقعیت اقتصادی خود و جامعه و تلاش برای بهبود پیوستۀ آن
– درک و فهم مسائل اقتصادی خود و جامعه (در زمینه تاریخی، فرهنگی و اجتماعی)
– تلاش فردی و جمعی برای تحقق غنا، کفاف، عمران، رشد و استقلال اقتصادی، حفظ و پیشرفت ثروت ملی، افزایش بهرهوری، تأمین رفاه عمومی و بسط عدالت اقتصادی و شناسایی عوامل فقر، فساد و تبعیض و تلاش جهت مقابله با آن‌ها در سطح ملی و جهانی در جهت تشکیل جامعۀ صالح و پیشرفت مداوم آن، بر اساس نظام معیار اسلامی.
3- ساحت تربیت علمی و فناوری
– شناخت و بهرهگیری از نتایج تجارب متراکم بشری در حوزۀ علم و فناوری بر اساس نظام معیار اسلامی
– بهرهگیری و ارزیابی از یافتههای علمی و فناورانه و ایجاد خلاقیت و نوآوری در آن‌ها جهت کشف صورتهای جدید واقعیت یا خلق روشها و ابزارهای نوین برای وصول به اهداف متعالی در چهارچوب نظام معیار اسلامی
– برنامهریزی و اجرای آگاهانه فعالیتهای علمی پژوهشی برای دستیابی خود و جامعه به آیندۀ مطلوب بر مبنای نظام معیار اسلامی
– برقراری ارتباط سازنده با طبیعت از طریق شناخت و استفاده از طبیعت باهدف تکریم، تسخیر، آبادانی و آموختن از آن برای ایفای نقش سازنده در فعالیتهای علمی در سطح
4- ساحت تربیت اجتماعی و سیاسی
– بازشناسی، حفظ و اصلاح آداب، رسوم، هنجارها و ارزشهای جامعه در پرتو نظام معیار اسلامی؛
– درک مناسب موقعیت اجتماعی و سیاسی خود و جامعه و مواجهۀ خردمندانه یا تحولات اجتماعی و سیاسی بر اساس نظام معیار اسلامی
– توسعه آزادی و مرتبه وجودی خویش و دیگران در پرتو درک و اصلاح موقعیت اجتماعی خود و دیگران (اعضای خانواده، خویشاوندان، دوستان، همسایگان، همکاران و همشهریان و هم‌وطنان و …)
– برقراري رابطه سازنده و مناسب با ايشان بر اساس نظام معيار اسلامي و كسب صفاتي جمعي نظير احسان، مهرورزي، انصاف، خيرخواهي، بردباري، وفاق، همدلي و مسالمت‌جويي
– آمادگی جهت تشکیل خانواده و حفظ و تداوم آن به‌مثابۀ مهم‌ترین نهاد تحقق‌بخش جامعۀ صالح بر اساس ارزشهای نظام معیار اسلامی
– تعامل شایسته با نهاد دولت و سایر نهادهای مدنی و سیاسی و کسب شایستگیهایی نظیر رعایت قانون، مسئولیتپذیری، مشارکت اجتماعی و سیاسی و پاسداشت ارزشهای اجتماعی در جهت شکل‌گیری جامعۀ صالح و پیشرفت مداوم آن بر اساس نظام معیار اسلامی؛
– بازشناسی فرهنگ و تمدن اسلامی
– مشارکت جمعی مؤثر در حیات اجتماعی و سیاسی با رعایت اصول حقطلبی، حفظ کرامت و عزت، ظلم‌ستیزی، عدالتخواهی.
5- ساحت تربیت زیستی و بدنی
– درک ویژگی‌های زیستی خود و پاسخگویی مسئولانه به نیازهای جسمی و روانی خویش
– تلاش پیوسته جهت حفظ و ارتقای سلامت و بهداشت جسمی و روانی خود و دیگران بر اساس نظام معیار اسلامی؛
– بصیرت نسبت به سبک زندگی انتخاب شده و ارزیابی پیامدهای آن دربارۀ خود، جامعه و طبیعت بر اساس نظام معیار اسلامی؛
– تلاش فردی و جمعی برای حفظ و ارتقای سلامت و ایمنی افراد جامعه در سطح محلی، ملی و جهانی براسای نظام معیار اسلامی؛
– کوشش مداوم فردی و جمعی برای حفاظت از محیط‌زیست و احترام به طبیعت بر اساس نظام معیار اسلامی؛
6- ساحت تربیت زیبایی‌شناختی و هنری
– درک معنای پدیدهها و هدف رویدادهای طبیعت / هستی برای دستیابی به درک کلی از جهان هستی و جایگاه خویش در آن بر اساس نظام معیار اسلامی؛
– رمزگشایی و رمزگردانی از پدیدههای آشکار و پنهان طبیعت / هستی و ابراز آن به زبان هنری؛
– درک زیباییهای جهان و آفرینش به‌منزلۀ مظاهر جمال و کمال الهی و ارتقای
ذائقه زیباشناسانۀ خود؛
– بهرهگیری از قدرت تخیل خود در خلق آثار هنری باهدف حفظ تعالی میراث هنری در سطح ملی و جهانی.
تربيت:
انسان‌ها برای تحقق زندگی سعادتمند و همراه آسایش و آرامش وبه دور از عوامل آسیب‌زا به‌طورکلی برای رسیدن به حیات طیبه به طراحی نهادهای گوناگونی متوسل می‌شوند که هریک از آن‌ها پایه‌ی لازم را از بنای اجتماع انسانی تشکیل می‌دهند، اما نقش تربیت در دستیابی آگاهانه و آزادانه انسان به هستی متعالی و جاودانه ونیل به حیات طیبه بسیار مهم و اساسی می‌باشد.
حیات طیبه، وضع مطلوب زندگی انسانی در همه‌ی ابعاد و مراتب و مفهومییکپارچه ولی ودارای دو بعد فردی و اجتماعی است. یکی از ویژگی‌های مهم حیات طیبه، توازن و اعتدال در ابعاد مختلف هست طوری که فرد علاوه بر شکوفایی فطرت الهی به رشد همه‌جانبه استعدادهای طبیعی و تنظیم متعادل عواطف و تمایل خود بر مبنای نظام معیار اسلامی و به دور از هرگونه افراط و تفریط می‌پردازد.
بنابراین می‌توان تعریف جامعی از تربیت ارائه نمود:
((تربيت عبارت است از فرآيند تعاملي زمينه‌ساز تكوين و تعالي پيوسته هويت متربيان، به صورتی یکپارچه و مبتني بر نظام معيار اسلامي، به‌منظور هدايت ايشان در مسير آماده شدن جهت تحقق آگاهانه و اختياري مراتب حيات طيبه در همه‌ي ابعاد.))
براساس ساحت های تعلیم و تربیت و تعریف اخیر از تعلیم و تربیت، اهداف ساحت های مختلف تعلیم و تربیت در دوره اول و دوم ابتدایی در جداول ذیل آورده شده است.
ساحت تعلیم و تربیت اعتقادی، عبادی و اخلاقی
| دوره اول | 1- با صفات مهربانی، بخشندگی، دانایی و توانایی خداوند آشنا شود و احساس اطمینان و آرامش حاصل از آن را ابراز نماید . 2- با شناخت روش زندگی و آموزههای اخلاقی پیشوایان دینی (آداب و رفتار فردی و اجتماعی، راستگویی، نظم و پشتکار)، تأثیر آن را در رفتار خود نشان دهد. 3- با قرائت صحیح نماز و آیات آسان قرآن، آموختههای قرآنی خود را در زندگی به کار گیرد. |
| دوره دوم | 1- با درک مفهوم اولیه هر یک از اصول دین، پذیرش و احساس تعلق خاطر خود نسبت به آن را نشان دهد. 2- با مطالعه روش زندگی و آموزههای اخلاقی پیشوایان دینی (عزت نفس، تکریم والدین، احترام به طبیعت و دیگران، وفای به عهد) و شناخت احکام مورد نیاز، الگوهایی را برای عمل صالح شناسایی کند و در زندگی به کار گیرد. 3- با قرائت صحیح و روان، درک مفاهیم عینی و انس با قرآن کریم، آموزههای آن را در زندگی به کار گیرد. |
ساحت تعلیم و تربیت زیبایی شناسی و هنری
| دوره اول | 1- با مشاهده اشیاء اطراف، پدیدههای طبیعی، فرهنگی و هنری ساده، دریافت حسی خود و لذت حاصل از آن را به زبان هنر ابراز کند. 2- با تغییر سازنده در محیط و اشیاء اطراف، قدرت تخیل، تجسم و خلاقیت خود را پرورش دهد. |
| دوره دوم | 1- با شناسایی و درک اهمیت عناصر زیباییسازدر پیرامون خود، فضای خویش را بهبود بخشد. 2- با خلق یک اثر هنری با استفاده از معیارهای زیباییشناسی، قدرت تخیل، تجسم و ایدهپردازی خود را تقویت کند. 3- با شناخت اصول اولیه زیباشناسی، یک پدیده طبیعی یا اثر هنری را بررسی و چگونگی تأثیر آن را بر خود توصیف کند. |
ساحت تعلیم و تربیت زیستی و بدنی
| دوره اول | 1- با شناسایی ویژگیها و توانمندیهای جسمی- حرکتی خود، رفتارهای متناسب با آن را برای حفظ شادابی، ارتقای سطح سلامت و تواناییهای بدنی خویش به عنوان امانت الهی انجام دهد. 2- با کسب آگاهی نسبت به محیط زیست، تأثیر عملکرد خود بر محیط زندگی را بررسی کند و نتایج آن را به کار گیرد. |
| دوره دوم | 1- با شناسایی ویژگیها، نیازها و توانمندیهای جسمی – حرکتی و روانی خود، الگوی رفتاری متناسب با موقعیتهای مختلف را انتخاب کند و سط سلامت و شادابی خود را ارتقاء دهد. 2- با مشارکت در طرحها و برنامههای بهداشت، سلامت، تفریحات سالم تربیت بدنی و فعالیتهای ورزشی، تأثیرگذاری آن را بر سلامت خود و دیگران مورد بررسی قرار دهد. 3- با شناسایی محیط زندگی خود، تأثیر الگوی رفتاری خویش بر محیط زیست به مثابه آیات الهی را تبیین کند و عملکرد خود را بهبود بخشد. |
ساحت تعلیم و تربیت علمی و فناورانه
| دوره اول | 1- با بهرهگیری از مهارتهای پایه یادگیری، پدیدههای طبیعی و روابط ریاضی را مطالعه کند و یافتههای خود را با دیگران به اشتراک بگذارد. 2- با کسب مهارتهای پایه فناوری، پرسشگری و خلاقیت، فرایند تولید یک محصول را تجربه کند. |
| دوره دوم | 1- با استفاده از مهارتهای کار عملی و تفکر، پدیدههای طبیعی (آیات الهی) و الگوها و روابط ریاضی را مطالعه کند و نتایج آن را برای حل مسائل روزمره بکار گیرد. 2- با استفاده از مهارتهای کار با دیگران، ایدهها و یافتههای حاصل از فعالیتهای علمی – پژوهشی (فردی و گروهی) را با دیگران به مشارکت بگذارد. 3- با استفاده از یافتههای علمی و فناورانه و بهرهگیری از مهارتهای پایه فناوری، کالاها و وسایل مورد استفاده در زندگی روزمره را بررسی و ایدههایی برای بهبود کیفیت و استفاده مسئولانه از منابع پیشنهاد کند. |
ساحت تعلیم و تربیت اجتماعی و سیاسی
| دوره اول | 1- با ایفای نقش خود به عنوان عضوی از گروه (خانواده، دوستان، مدرسه)، احساس تعلق خود را نسبت به گروه با رفتار همدلانه، محترمانه و مشارکت جویانه نشان دهد. 2- با رعایت نظم و قانون در روابط خانوادگی و اجتماعی (محیط زندگی و مدرسه) وظایف خود را در قبال دیگران انجام دهد. 3- با شناخت خود به عنوان یک شهروند ایرانی، تعلق خاطر خود را نسبت به وطن و نمادهای آن نشان دهد. |
| دوره دوم | 1- با شناخت حقوق و مسئولیتهای خود در زندگی خانوادگی و اجتماعی و بکارگیری رفتار سازنده و مسالمت جویانه، از قوانین و مقررات به صورت آزادانه و سازنده پیروی کند. 2- با شناخت تغییرات محیط طبیعی و اجتماعی در گذر زمان، تأثیر آن را در زندگی خود تبیین کند. 3- با کسب مهارتهای شهروندی، نقشها و وظایف خود را در قبال جامعه محلی با مشارکت در فعالیتها و برنامههای زیست محیطی، فرهنگی، سیاسی اجتماعی انجام دهد. |
ساحت تعلیم و تربیت اقتصادی و حرفهای
| دوره اول | 1- با درک مفاهیم پایه اقتصاد(فایده، هزینه، مصرف)،روشهای مصرف بهینه را در زندگی شخصی و خانوادگی به کار گیرد. 2- با کسب مهارتهای ساده کارآفرینی، قدرت تخیل و خلاقیت خود را برای تولید یک محصول یا خدمت به کار گیرد. |
| دوره دوم | 1- با شناسایی مفاهیم عمومی اقتصاد(تولید، توزیع و مصرف) و درک نقش مسئولیتپذیری و انضباط مالی در فعالیتهای اقتصادی، روشهایی را برای حل مسائل ساده اقتصادی شناسایی کند و به کار گیرد. 2- با کسب مهارتهای اصلی کارآفرینی، قدرت تخیل و خلاقیت خود را برای تولید یک محصول یا خدمت اجرا و نتایج آن را تحلیل کند . 3- با درک مفاهیم اخلاق اقتصادی (کار و تلاش، رعایت حق الناس، نیکوکاری، امانتداری، پرهیز از اسراف و تبذیر)، رفتار خود در زندگی و ارتباط با دیگران را بر مبنای آن سازمان دهد و عمل کند . |
| ساحت تعلیم و تربیت اعتقادی، عبادی و اخلاقی | ساحت تعلیم و تربیت زیبایی شناسی و هنری | ساحت تعلیم و تربیت زیستی و بدنی | |
| دوره اول | 1- با صفات مهربانی، بخشندگی، دانایی و توانایی خداوند آشنا شود و احساس اطمینان و آرامش حاصل از آن را ابراز نماید . 2- با شناخت روش زندگی و آموزههای اخلاقی پیشوایان دینی (آداب و رفتار فردی و اجتماعی، راستگویی، نظم و پشتکار)، تأثیر آن را در رفتار خود نشان دهد. 3- با قرائت صحیح نماز و آیات آسان قرآن، آموختههای قرآنی خود را در زندگی به کار گیرد. | 1- با مشاهده اشیاء اطراف، پدیدههای طبیعی، فرهنگی و هنری ساده، دریافت حسی خود و لذت حاصل از آن را به زبان هنر ابراز کند. 2- با تغییر سازنده در محیط و اشیاء اطراف، قدرت تخیل، تجسم و خلاقیت خود را پرورش دهد. | 1- با شناسایی ویژگیها و توانمندیهای جسمی- حرکتی خود، رفتارهای متناسب با آن را برای حفظ شادابی، ارتقای سطح سلامت و تواناییهای بدنی خویش به عنوان امانت الهی انجام دهد. 2- با کسب آگاهی نسبت به محیط زیست، تأثیر عملکرد خود بر محیط زندگی را بررسی کند و نتایج آن را به کار گیرد. |
| دوره دوم | 1- با درک مفهوم اولیه هر یک از اصول دین، پذیرش و احساس تعلق خاطر خود نسبت به آن را نشان دهد. 2- با مطالعه روش زندگی و آموزههای اخلاقی پیشوایان دینی (عزت نفس، تکریم والدین، احترام به طبیعت و دیگران، وفای به عهد) و شناخت احکام مورد نیاز، الگوهایی را برای عمل صالح شناسایی کند و در زندگی به کار گیرد. 3- با قرائت صحیح و روان، درک مفاهیم عینی و انس با قرآن کریم، آموزههای آن را در زندگی به کار گیرد. | 1- با شناسایی و درک اهمیت عناصر زیباییسازدر پیرامون خود، فضای خویش را بهبود بخشد. 2- با خلق یک اثر هنری با استفاده از معیارهای زیباییشناسی، قدرت تخیل، تجسم و ایدهپردازی خود را تقویت کند. 3- با شناخت اصول اولیه زیباشناسی، یک پدیده طبیعی یا اثر هنری را بررسی و چگونگی تأثیر آن را بر خود توصیف کند. | 1- با شناسایی ویژگیها، نیازها و توانمندیهای جسمی – حرکتی و روانی خود، الگوی رفتاری متناسب با موقعیتهای مختلف را انتخاب کند و سط سلامت و شادابی خود را ارتقاء دهد. 2- با مشارکت در طرحها و برنامههای بهداشت، سلامت، تفریحات سالم تربیت بدنی و فعالیتهای ورزشی، تأثیرگذاری آن را بر سلامت خود و دیگران مورد بررسی قرار دهد. 3- با شناسایی محیط زندگی خود، تأثیر الگوی رفتاری خویش بر محیط زیست به مثابه آیات الهی را تبیین کند و عملکرد خود را بهبود بخشد. |
| ساحت تعلیم و تربیت علمی و فناورانه | ساحت تعلیم و تربیت اجتماعی و سیاسی | ساحت تعلیم و تربیت اقتصادی و حرفهای | |
| دوره اول | 1- با بهرهگیری از مهارتهای پایه یادگیری، پدیدههای طبیعی و روابط ریاضی را مطالعه کند و یافتههای خود را با دیگران به اشتراک بگذارد. 2- با کسب مهارتهای پایه فناوری، پرسشگری و خلاقیت، فرایند تولید یک محصول را تجربه کند. | 1- با ایفای نقش خود به عنوان عضوی از گروه (خانواده، دوستان، مدرسه)، احساس تعلق خود را نسبت به گروه با رفتار همدلانه، محترمانه و مشارکت جویانه نشان دهد. 2- با رعایت نظم و قانون در روابط خانوادگی و اجتماعی (محیط زندگی و مدرسه) وظایف خود را در قبال دیگران انجام دهد. 3- با شناخت خود به عنوان یک شهروند ایرانی، تعلق خاطر خود را نسبت به وطن و نمادهای آن نشان دهد. | 1- با درک مفاهیم پایه اقتصاد(فایده، هزینه، مصرف)،روشهای مصرف بهینه را در زندگی شخصی و خانوادگی به کار گیرد. 2- با کسب مهارتهای ساده کارآفرینی، قدرت تخیل و خلاقیت خود را برای تولید یک محصول یا خدمت به کار گیرد. |
| دوره دوم | 1- با استفاده از مهارتهای کار عملی و تفکر، پدیدههای طبیعی (آیات الهی) و الگوها و روابط ریاضی را مطالعه کند و نتایج آن را برای حل مسائل روزمره بکار گیرد. 2- با استفاده از مهارتهای کار با دیگران، ایدهها و یافتههای حاصل از فعالیتهای علمی – پژوهشی (فردی و گروهی) را با دیگران به مشارکت بگذارد. 3- با استفاده از یافتههای علمی و فناورانه و بهرهگیری از مهارتهای پایه فناوری، کالاها و وسایل مورد استفاده در زندگی روزمره را بررسی و ایدههایی برای بهبود کیفیت و استفاده مسئولانه از منابع پیشنهاد کند. | 1- با شناخت حقوق و مسئولیتهای خود در زندگی خانوادگی و اجتماعی و بکارگیری رفتار سازنده و مسالمت جویانه، از قوانین و مقررات به صورت آزادانه و سازنده پیروی کند. 2- با شناخت تغییرات محیط طبیعی و اجتماعی در گذر زمان، تأثیر آن را در زندگی خود تبیین کند. 3- با کسب مهارتهای شهروندی، نقشها و وظایف خود را در قبال جامعه محلی با مشارکت در فعالیتها و برنامههای زیست محیطی، فرهنگی، سیاسی اجتماعی انجام دهد. | 1- با شناسایی مفاهیم عمومی اقتصاد(تولید، توزیع و مصرف) و درک نقش مسئولیتپذیری و انضباط مالی در فعالیتهای اقتصادی، روشهایی را برای حل مسائل ساده اقتصادی شناسایی کند و به کار گیرد. 2- با کسب مهارتهای اصلی کارآفرینی، قدرت تخیل و خلاقیت خود را برای تولید یک محصول یا خدمت اجرا و نتایج آن را تحلیل کند . 3- با درک مفاهیم اخلاق اقتصادی (کار و تلاش، رعایت حق الناس، نیکوکاری، امانتداری، پرهیز از اسراف و تبذیر)، رفتار خود در زندگی و ارتباط با دیگران را بر مبنای آن سازمان دهد و عمل کند . |
اولین نفری باشید که نظر می دهد.